Mâm ngũ quả ngày Tết mang ý nghĩa gì? Cách trang trí và lưu ý cần biết

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết như thế nào? Cùng xem ngay hướng dẫn bày mâm ngũ quả ngày Tết và cách chọn hoa quả tươi ngon, đẹp mắt nhé!

Mâm ngũ quả ngày Tết là một trong những nét văn hóa cổ truyền của dân tộc Việt Nam trong dịp Tết Nguyên đán. Mâm ngũ quả gồm 5 loại trái cây khác nhau với nhiều màu sắc rực rỡ, tượng trưng cho mong muốn về một năm mới tốt lành của gia chủ.

Nguồn gốc mâm ngũ quả bắt nguồn từ đâu?

Mâm ngũ quả, nguồn gốc của nó rót từ truyền thống đậm chất phong thủy phương Đông. Trong ngữ cảnh của Tết, mâm ngũ quả trở thành một biểu tượng không thể thiếu khi dâng lên kính ông bà, tổ tiên, thể hiện rõ năm yếu tố cấu thành vũ trụ: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Mâm ngũ quả không chỉ là sự giao thoa của năm loại quả mà còn là hiện thân của thành quả, kết quả của những nỗ lực lao động miệt mài trong một năm dài. Mỗi trái cây trên đó đều là biểu tượng của công sức, sự chăm sóc, sẵn sàng dâng lên trong những ngày xuân tươi đẹp, thời điểm lý tưởng để tri ân tổ tiên.

Không chỉ vậy, mâm ngũ quả còn trở thành biểu tượng của sự đầy đủ, phản ánh mệnh số của con người thông qua việc chọn số lẻ để tượng trưng cho sự phát triển, sự sinh sôi.

Nó cũng là biểu tượng của ước muốn hạnh phúc, thịnh vượng, bền vững: Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh. Đây là nguồn cảm hứng cho sự khởi nguồn của mâm ngũ quả, không phân biệt miền đất nào của Việt Nam, vẫn thấy đượcsự hiện diện của nó, một biểu tượng tinh thần gắn liền với tâm hồn dân tộc.

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết là gì?

Mỗi khi xuân về, mâm ngũ quả trên bàn thờ ông bà, tổ tiên trở thành biểu tượng không thể thiếu trong mỗi gia đình Việt. Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ là sự phản ánh của văn hóa đặc trưng Việt Nam trong ngày lễ lịch sử này mà còn chứa đựng những lời chúc mừng và hy vọng vào một năm mới tràn đầy phúc lộc, ấm no và may mắn.

Bày tỏ mong muốn một năm mới tràn đầy hạnh phúc, mâm ngũ quả được gồm 5 loại quả khác nhau, mỗi loại đại diện cho những ước muốn khác nhau của gia đình. Điều này tạo nên sự đa dạng, phản ánh sự đa chiều của mong ước và hy vọng trong tâm hồn người Việt.

Nguồn gốc của mâm ngũ quả có liên quan đến lễ Vu Lan của đạo Phật, nơi hình ảnh "trái cây 5 màu" xuất hiện trong kinh Vu Lan Bồn. Theo triết lý Phật giáo, "ngũ thiện căn" được biểu tượng hóa thông qua "trái cây 5 màu," đại diện cho lòng tin, ý chí kiên cường, ghi nhớ, tâm không loạn, và sự sáng suốt.

Đối với người Việt, số 5 trong mâm ngũ quả không chỉ đơn thuần là số lượng mà còn là biểu tượng của "ngũ phúc lâm môn," bao gồm sự sung túc, giàu có, sống lâu, khỏe mạnh, phẩm hạnh tốt đẹp, may mắn và an lành. Mâm ngũ quả không chỉ là trang trí tinh tế trên bàn thờ mà còn là cầu mong cho một năm mới tràn đầy niềm vui và thành công.

Phú quý - sung túc, giàu có, sang trọng

Trường thọ - sống lâu, sống thọ

Khang ninh - khỏe mạnh, an lành, yên vui

Hảo đức - phẩm hạnh tốt đẹp, nhân từ, lương thiện

Thiện chung - may mắn, không gặp tai họa bất ngờ, không đau đớn hay khổ sở

Các loại quả thường được bày biện trên mâm ngũ quả ngày Tết gồm có:

Mâm ngũ quả ngày Tết là một biểu tượng tượng trưng cho mong ước và hy vọng trong mỗi gia đình Việt. Dưới đây là ý nghĩa của từng loại quả trên mâm:

Chuối: Đại diện cho tình thân, sự sum vầy, và hạnh phúc gia đình. Tượng trưng cho việc quây quần, bảo vệ lẫn nhau, và hứng lấy may mắn.

Phật thủ: Biểu tượng của bàn tay khổng lồ của Phật Tổ Như Lai, mang đến sự che chở và bảo vệ cho cả gia đình.

Bưởi: Thể hiện mong muốn an khang, thịnh vượng cho gia đình.

Lê, đào, cam, quýt: Tượng trưng cho sự thành công, danh vọng, và thăng tiến trong sự nghiệp.

Lựu: Hạt lựu nhiều ý nghĩa, mong muốn con cháu đông đầy.

Táo: Tượng trưng cho sự phú quý và giàu sang.

Thanh long: Biểu tượng của rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc.

Quả trứng gà/Lêkima: Là biểu tượng của lộc trời cho.

Dưa hấu: Hình dạng căng tròn và mát lành thể hiện sự ngọt ngào và may mắn.

Sung: Liên quan đến biểu tượng của sự sung mãn, sức khỏe, và tiền bạc.

Đu đủ: Tượng trưng cho sự đầy đủ và thịnh vượng.

Xoài: Phát âm giống như "xài," tượng trưng cho mong muốn việc tiêu xài không thiếu thốn.

Mặc dù có những loại quả khác nhau, mâm ngũ quả vẫn tuân theo quy tắc của số 5, và ý nghĩa của nó có thể thay đổi tùy thuộc vào quan điểm và truyền thống của từng vùng miền. Đồng thời, sự lựa chọn cũng phụ thuộc vào mùa xuân và trái cây phổ biến tại địa phương.

Mâm ngũ quả gồm những quả gì? Cách bày mâm ngũ quả theo từng miền

Theo từng vùng miền với các loại trái cây và nét văn hóa đặc trưng riêng nên sẽ có các loại quả khác nhau để bày lên mâm ngũ quả. Nhưng thông thường sẽ có các loại trái cây như: Dừa, bưởi, thanh long, đu đủ, dưa hấu, mãng cầu, lựu, hồng, phật thủ, chuối, quất, đào, sung, phật thủ,.. Mỗi loại đều mang đến ý nghĩa khác nhau nên khi đã muốn dâng lên Ông bà, Tổ tiên thì bạn cần phải nắm để ước mong năm mới tốt đẹp hơn.

Các loại quả trong mâm ngũ quả miền Bắc

Thông thường miền Bắc sẽ có các loại quả như là chuối, lê, lựu, phật thủ, táo, bưởi, cam, quất, lê-ki-ma,… Đây sẽ là những loại trái cây có hương vị thơm ngon, bổ dưỡng và mang nhiều ý nghĩa khi dâng lên Ông bà, Tổ tiên nên được ưa chuộng rất nhiều.

Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc: Trong mâm ngũ quả ở miền Bắc, nải chuối xanh - tượng trưng cho hành mộc thường được đặt ở dưới cùng để đỡ lấy các loại quả khác. Nải chuối như một bàn tay nâng đỡ, che chở cho gia chủ. 

Quả phật thủ, bưởi vàng - tượng trưng cho hành thổ thường được đặt ở chính giữa nải chuối. Các loại hoa quả còn lại như ớt đỏ - tượng trưng cho hành hỏa, đào, lê - hành kim được bày trí xung quanh mâm ngũ quả sao cho hài hòa, cân đối. Người miền Bắc thường kiêng dùng các loại quả có gai nhọn, có mùi hay thân xù xì vì theo quan niệm, chúng sẽ mang lại vận rủi cho gia chủ.

Các loại trái cây bày trong mâm ngũ quả sẽ được chọn theo số lẻ, xếp đan xen và so le với nhau. Hoa quả mua về không nên rửa qua nước mà chỉ nên lau nhẹ nhàng để quả tươi lâu.

Cách bày mâm ngũ quả miền Trung

Nếu như miền Bắc đã phổ biến với các loại trái cây như trên thì miền Trung gồm những trái gì thì đây cũng là thắc mắc của không ít người. Và theo như tìm hiểu của Lala thì miền Trung sẽ bao gồm các loại quả là: Chuối, dừa, sung, đu đủ, lựu, thanh long, cam, quýt xoài, dưa hấu, sung,… rất ý nghĩa để mang đến mâm ngũ quả không chỉ đẹp mà còn đầy đủ, thể hiện được ước mong của gia đình vào dịp năm mới.

Cách trang trí của người miền Trung khá đơn giản và không cầu kỳ. Họ sẽ đặt những quả to, nặng ở dưới cùng, những quả nhỏ được xếp đan xen lẫn nhau để tạo nên sự hài hòa hoàn hảo.

Cách bày mâm ngũ quả miền Nam

Mâm ngũ quả miền nam gồm những gì? Vâng, khác với 2 miền Bắc và Trung, mâm ngũ quả của người miền Nam cũng khá ấn tượng bởi sự đa dạng về các loại trái cây nhờ vào đất đai phì nhiêu, thời tiết thuận lợi nên khi đã đến nơi đây thì bạn sẽ có thể hình dung ra được rằng nơi đây rất phong phú, nhưng được chọn làm mâm ngũ quả thì sẽ có dưa hấu, sung, đu đủ, xoài, mãng cầu,…

Người miền Nam thường xếp các quả nặng, to và màu xanh ở phía dưới. Bên trên là những quả chín, nhỏ xen kẽ nhau. Đặc biệt, họ thường trang trí mâm ngũ quả giống như một ngọn tháp. Hai bên mâm ngũ quả là cặp dưa hấu đẹp mắt.

Một số sai lầm cần tránh khi bày mâm ngũ quả

Bày mâm ngũ quả là việc Tết năm nào các gia đình cũng chuẩn bị, nhưng có một số sai lầm khi thực hiện điều này không phải ai cũng biết.

- Chọn ngay quả chín đẹp

Mâm ngũ quả cần có trước đêm 30 Tết và thường được các gia đình bày biện vào sáng 30 Tết. Nhưng việc chọn mua được tiến hành sớm hơn nhiều. Nhiều gia đình có thể mua quả từ ngày 27 - 28 Tết hoặc sớm hơn. Do đó, nếu không tính toán thời gian mà chọn mua ngay những quả đã chín đẹp thì khi bày, quả có thể bị chín quá hoặc lá bị héo. Thế nên lựa những quả già nhưng chưa chín quá. Chuối nhất định phải là chuối xanh. Các loại quả khác như xoài, đu đủ, hồng,... nên chọn mua quả ương. Dưa hấu nên chọn những quả xanh vỏ đỏ lòng. Dù có nhiều loại hoa quả, cũng nên bày thêm quả Phật thủ là biểu tượng của bàn tay Phật.

- Bày hoa, thực phẩm khác lên mâm ngũ quả

Hiện nay, các loại hoa quả, trái cây đa dạng và phong phú hơn trước rất nhiều nên người ta cũng không câu nệ cứng nhắc ngũ quả chỉ gồm 5 loại quả nữa mà có thể bày nhiều loại quả hơn. Tuy nhiên, cần chú ý rằng: mâm ngũ quả thì chỉ bày quả chứ không nên đặt thêm hoa hoặc bất cứ thực phẩm nào khác.

- Bày trái cây lên mâm ngũ quả khi vỏ còn ướt

Trái cây còn ướt mà được bày trí ngay vào mâm thì những nơi như cuống trái hoặc chỗ tiếp xúc giữ các trái cây với nhau hay chỗ tiếp xúc giữa vỏ trái cây với mâm chưng sẽ dễ bị đọng nước, nhanh chóng gây úng, mốc và thúi.

Trước khi đặt lên mâm chưng thì bạn có thể làm khô ráo phần ngoài trái cây bằng nhiều cách như: dùng khăn khô sạch (có thể khăn giấy khô, nếu là khăn vải thì phải là khăn mới) hoặc cho trái cây ra rổ lớn để chỗ thoáng gió một lúc là được. Cũng không cần phơi nắng để tránh trái cây héo.

- Không bày những quả có gai, mùi hắc vào mâm ngũ quả

Trong mâm ngũ quả thường có 5 loại quả biểu tượng của những mong muốn cho gia đình với các yếu tố cầu may: Phúc (phúc đức) – Lộc (giàu có) – Thọ (tuổi thọ) - Khang (sức khỏe) – Ninh (bình an). Chính vì những yếu tố này mà không phải ngẫu nhiên loại quả nào cũng được chọn bày trên bàn thờ ngày Tết mà chúng phải phù hợp và đạt được những yếu tố mang ý nghĩa như trên như chuối, bưởi, xoài, thanh long, đu đủ.

Tránh bày những loại quả cay, gai nhọn, mùi hắc như mít, sầu riêng, chôm chôm, ớt cay, tiêu, khổ qua,... lên mâm ngũ quả ngày Tết.

Xem thêm: TẾT HÀN THỰC LÀ GÌ? THẮP HƯƠNG TẾT HÀN THỰC CẦN CHUẨN BỊ GÌ?

Trên đây là những cách bày mâm ngũ quả Thời trang Việt Thắng đã tổng hợp, hy vọng bài viết sẽ giúp ích cho bạn bày mâm ngũ của Tết năm 2024 đẹp và sang trọng.